Analiza zmian prawnych oraz organizacyjnych umożliwiających strażom gminnym realizację zadania polegającego na ochronie fizycznej włodarzy gmin

Ekspertyzę dla Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego przygotował Wojciech Biesiacki. Opracowanie było reakcją na postulaty, aby prezydenci miast czy szerzej włodarze gmin uzyskali prawo do ochrony wzorowanej w pewnej mierze na ochronie najważniejszych osób publicznych w Polsce, sprawowanej przez Służbę Ochrony Państwa. W tym kontekście zaczęto zwracać także uwagę na możliwość przystosowania istniejących już formacji mundurowych do wypełniania nowych zadań. Jedną z służb, które mogłyby sprawować funkcje ochronne na szczeblu gminy jest straż gminna (miejska), która mogłaby zostać wyposażona w adekwatne upoważnienia prawne oraz rozwiązania organizacyjne związane ze szkoleniem i wyposażeniem funkcjonariuszy. Dzięki dobrowolności w powoływaniu oraz zakreślaniu katalogu wykonywanych zadań, rozwiązanie takie nie będzie miało charakteru nadmiarowego, gdyż uzależnione będzie od indywidualnych potrzeb i preferencji władz danej gminy.

Wprowadzenie do pragmatyki zawodowej strażników gminnych uprawnień funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, wykraczałoby ponad dotychczasową logikę kwalifikowania zadań dla straży gminnych (ściganie wykroczeń najniższej rangi). Straż gminna powinna koncentrować się na przeciwdziałaniu wykroczeniom chuligańskim, wandalizmowi i celowemu niedbalstwu aspołecznych członków lokalnych społeczności, a nie przeciwdziałaniu przestępstwom o najwyższym kalibrze. Dodatkowo warto uwzględniać wstępnie sygnalizowaną niechęć włodarzy gmin do choćby symbolicznych rozwiązań odgradzających samorządowca od obywateli oraz opór mieszkańców wobec wykorzystywania straży gminnych do ochrony obiektów urzędu gminy. Projektując ewentualne modyfikacje zadań straży gminnych należy mieć na uwadze oczekiwania społeczne, które w stosunku do organów władzy publicznej rosną najszybciej na najniższym szczeblu samorządu.

Na koniec warto także raz jeszcze podkreślić cel, dla którego realizacji zostały powołane straże gminne. Było to odciążenie Policji od wykonywania zadań, które nie wymagają „policyjnych” uprawnień, umiejętności czy środków technicznych. Porządek publiczny, którego strzec miały straże gminne bliższy jest czystości trawników i elewacji budynków, zakłóceń ciszy, zanieczyszczania terenów zielonych czy powietrza. Pragmatyka funkcjonowania władzy publicznej w aktualnej kulturze politycznej prowadziła do przesunięcia akcentu na motywowane fiskalnie ściganie wykroczeń w ruchu drogowym, spożywania alkoholu w miejscach publicznych, parkowania w miejscach niedozwolonych. Wydaje się, że właściwszym kierunkiem ewolucji straży gminnych powinno być zbliżenie ich do społeczności (np. powoływanie straży sąsiedzkich – terytorializacja straży gminnej we współpracy z dzielnicowym Policji) oraz nakierowanie na zwalczanienie zjawisk postrzeganych jako uciążliwe przez samych mieszkańców, a nie służących celom fiskalnym władz gminy.

Funkcjonowanie Funduszu Sołeckiego
w latach 2010-2017. Analiza prawno-statystyczna i postulaty de lege ferenda

Ekspertyzę dla Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego przygotowali: Wojciech Biesiacki i Mikołaj Pintara. Zidentyfikowane przez autorów problemy funkcjonowania funduszu sołeckiego dotyczą:
• trybu powoływania jednostek pomocniczych i wydzielania części budżetu gmin na ich potrzeby;
• nierównoprawnej pozycji sołectw i innych jednostek pomocniczych gmin;
• relacji pomiędzy budżetem partycypacyjnym a funduszem sołeckim;
• wysokości środków finansowych wydzielanych na potrzeby jednostek pomocniczych gmin.
Rekomendowane jest wprowadzenie w art. 5 pkt. 2 ustawy o samorządzie gminnym mechanizmu obligatoryjności powołania jednostki pomocniczej przez radę gminy na wniosek mieszkańców oraz przynależnej im części budżetu gminy. Zasadne wydaje się zamienienie określenia „jednostka pomocnicza” formułą „wspólnota sąsiedzka” dla podkreślenia jej samodzielności w realizacji zadań. Na poziomie ustawowym powinny znaleźć się przepisy przyznające inicjatywę uchwałodawczą jednostkom pomocniczym gmin oraz określonemu, niewysokiemu, odsetkowi mieszkańców.
Rekomendowane jest uregulowanie ustroju wszystkich wspólnot sąsiedzkich według tych samych zasad, wzorowanych na dotychczasowych regulacjach funkcjonowania sołectw i funduszu sołeckiego. Wielkość osiedla lub dzielnicy powinna być powiązana z okręgiem szkoły podstawowej.
Słabością funduszu sołeckiego (jak również części budżetu gminy wydzielonych na potrzeby innych jednostek pomocniczych gmin) jest uzupełniający charakter wobec innych form finansowania zadań gminy. Wydatki na realizację zadań służących poprawie jakości życia mieszkańców mogą być finansowane zarówno bezpośrednio z budżetu gminy oraz, w gminach, które przyjęły takie rozwiązanie, poprzez głosowanie na projekty zgłoszone w budżecie partycypacyjnym. Finansowanie najbliższych mieszkańcom zadań powinno być skoncentrowane w budżecie dysponowanym przez wspólnotę mieszkańców: sołectwo, radę osiedla bądź radę dzielnicy.

Ograniczenie liczby kadencji wójtów, burmistrzów i prezydentów miast

Ekspertyzę dotyczącą ograniczenia liczby kadencji pochodzących z wyborów powszechnych organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego przygotowali dla Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego nasz ekspert mec. Michał Król. Autorzy zdiagnozował słabości wspólnot lokalnych w kluczowych parametrach społeczeństwa obywatelskiego (członkostwo w organizacjach pozarządowych, organizacja i udział w wydarzeniach społecznych, wsparcie finansowe działalności społecznej). Lokalnym społecznościom często brakuje poczucia podmiotowości i sprawczości. Nie dysponują umiejętnościami pozwalającymi na podejmowanie wspólnotowych działań ani zasobami niezbędnymi do wpływania na decyzje samorządu.
W konsekwencji władze samorządowe dysponują przewagą w dostępie do istotnych dla sprawowania władzy zasobów (finanse, struktura organizacyjna, dostęp do informacji, zdolność mobilizacji). Wieloletni okres sprawowania władzy daje możliwość budowania sieci klientelistycznej poprzez ułatwienia w dostępie do miejsc pracy i zleceń samorządu dla przedsiębiorców.

W związku z tym autor zaproponował wprowadzenie do Kodeksu wyborczego zapisu: „Wójt wybierany jest na pięcioletnią kadencję i ponownie może być wybrany w danej gminie tylko raz. Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy (lub wyboru go przez radę gminy) i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy”.

Krajowy Zasób Nieruchomości, czyli kolejna niewykorzystana szansa na naprawę ładu przestrzennego

Przyjęta przez Sejm RP 20 lipca br. ustawa o Krajowym Zasobie Nieruchomości (KZN) tworzy zupełnie nową instytucję na rynku nieruchomości w Polsce. Celem agencji stworzonej przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa będzie zarządzanie nieruchomościami skarbu państwa, które można przeznaczyć pod budowę mieszkań. Ma to być również narzędzie do realizacji wyborczych obietnic PiSu w obszarze mieszkalnictwa pisze w komentarzu dla Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego dr Michał Domińczak.

Mimo, że Krajowy Zasób Nieruchomości z nazwy przypomina tzw. zasób gruntów na cele zabudowy miast i wsi funkcjonujący w okresie schyłku PRL to zarówno cele, jak i metody działania są nieco inne. Najważniejsze wyzwania agencji określono w Art. 5 ustawy powołującej KZN. Główny cel, do którego odnoszą się trzy z dziewięciu zdefiniowanych wyzwań to wspieranie budownictwa czynszowego lub socjalnego („tworzenie warunków do zwiększania dostępności mieszkań, w szczególności przez wykorzystywanie nieruchomości wchodzących w skład Zasobu do realizacji inwestycji mieszkaniowych i mieszkań o czynszu normowanym). Drugi, wyraźny cel to podnoszenie wartości nieruchomości będących w zasobie KZN poprzez „finansowanie lub współfinansowanie, (…) realizacji uzbrojenia technicznego terenu”.

Sygnalizacja świetlna ma na celu kierowanie ruchem drogowym na skrzyżowaniach oraz przejściach dla pieszych. Ścisła regulacja ma na celu zredukowanie liczby wypadków oraz zapewnienie płynnego, sprawnego ruchu w każdą ze stron. Zastosowanie sygnalizacji świetlnej możliwe jest wszędzie tam, gdzie drogi – zarówno pojazdów, jak i pieszych – przecinają się. Stanowi alternatywę dla rozwiązań opartych o regulacje przepisów ruchu drogowego – skrzyżowania równorzędne, z pierwszeństwem przejazdu, ruch okrężny.

Każdy uczestnik ruchu doświadcza jednak problemów, a przynajmniej niewygody związanej z tym rozwiązaniem. Zastosowanie świateł pozwala zredukować występowanie pewnych rodzajów incydentów i wypadków drogowych, lecz jednocześnie dochodzi do zwiększenia innych rodzajów zagrożeń. Niniejsza analiza autorstwa Pawła Tarasiuka ma na celu przedstawienie podsumowania tych zjawisk oraz próbę oceny słuszności zastosowania sygnalizacji świetlnej w wybranych miejscach w Łodzi.

Autorzy ekspertyzy przeprowadzili analizę skuteczności trzech potencjalnych modeli obsługi inwestorów przez zewnętrzną wobec samorządów aglomeracji łódzkiej instytucję. Outsourcing zadania obsługi inwestorów do spółki prawa handlowego powinien zmierzać do zaprogramowanego wykorzystania wysokiej elastyczności podmiotu zewnętrznego w stosunku do urzędów JST, w tym swobodnego dostępu do usług szkoleniowych, doradczych i wiedzy eksperckiej oraz możliwości łatwego wykorzystania zewnętrznych usług prawnych, księgowych i marketingowych.

Na etapie powstawania łódzkiego Bionanoparku nasi eksperci przygotowali dla władz miasta krytyczny raport „Biotechnologia dla Łodzi”. Studium eksperckie miało na celu przedstawienie kontekstu powstawania parków naukowo-technologicznych oraz potencjalnych korzyści z rozwoju biotechnologii po to, aby zdiagnozować potencjał łódzkiego Bionanoparku, ocenić słabości projektu i wskazać dostępne narzędzia wzmocnienia jego pozytywnego oddziaływania.

Zdaniem autorów raportu samo udostępnienie infrastruktury nie przyniesie projektowi BNP sukcesu. Niezbędne jest proaktywne zarządzanie instytucją, aby „przetrzeć szlaki” komercjalizacji wyników badań naukowych tworząc na miejscu wzory dobrych praktyk. Nie należy liczyć ani na samoistne zainteresowania młodych naukowców rozpoczęciem działalności gospodarczej, ani na perspektywy firm, opierających swój model biznesowy na pozyskaniu dofinansowania ze środków UE.